Cese-fèr(-de-Suisso)
Oxytropis helvetica
Fabaceae Leguminosae
Noms en français : Oxytropis de Suisse, Oxytropis de Gaudin.
Descripcioun :Aquéu cese-fèr trachis dins li tepiero roucaiouso de mountagno mounte flouris belamen l'estiéu. Es uno planto sènso cambo emé de fueio argentado e de long pecou de flour vira devers lou sòu. Se destrìo de soun cousin, lou cese-fèr-coulour-d'ametisto qu'a un pecou mai prim vers la baso (< 0,75 mm) emé de péu crespu e aplata. Coumpara emé lou cese-fèr-coulour-d'ametisto que ié sèmblo proun.
Usanço :Avèn ges d'entresigne segur sus aquelo planto. Pamens fau saupre que d'ùni cese-fèr (gènre Astragalus e Oxytropis) soun empouisounant (dounon de proublèmo néuroulougi).
Port : Erbo
Taio : 5 à 15 cm
Fueio : coumpausado
Tipe bioulougico : Emicriptoufite
Cicle bioulougico : Planto renadivo
Gènre : Oxytropis
Famiho : Fabaceae
Famiho classico : Leguminosae
Ordre : Fabales
Coulour de la flour :
Vióuleto
Petalo : irreguliero
Ø (o loungour) flour : 10 à 15 mm
Flourido :
Estiéu
Sòu : Ca
Autour basso e auto : 2200 à 3000 m
Aparado : Noun
Juliet à avoust
Liò : Tepiero roucaiouso
Estànci : Subaupen à Aupen
Couroulougi : Ouroufito-Aupènco
Ref. sc. : Oxytropis helvetica Scheele, 1843
Genciano
Gentiana lutea
Gentianaceae
Àutri noum : Genciàna, Jansano, Sensano, Baselico.
Noms en français : Gentiane jaune, Grande Gentiane.
Descripcioun :La genciano es uno grando erbo que trachis dins li pasquié de mountagno. I'a pas pèr s'engana, pamens s'acampas sa racino, avisas-vous que siegue pas de varaire, Veratrum album forço empouisounanto ! La genciano a li fueio óupousado au contro dóu varaire que soun alterno.
Usanço :Es uno planto bèn couneigudo pèr èstre subretout vertuouso dins li proublèmo de digestioun. Sa racino s'emplego pèr adouba d'aigarden (coume la Suze). Se pòu bouta direitamen la racino dins de vin blanc pèr n'en faire d'aperitiéu o de digestiéu quouro sias "stoumaga". Pamens "lou vin de sensano es amar que te fa pua'n'ase pèr la chaminèio ! (in J.-L. Domenge, LMT op.cit. p. 59).
Port : Grando erbo
Taio : 80 à 150 cm
Fueio : óupousado
Tipe bioulougico : Emicriptoufite
Cicle bioulougico : Planto renadivo
Gènre : Gentiana
Famiho : Gentianaceae
Ordre : Gentianales
Coulour de la flour :
Jauno
Petalo : 5
Ø (o loungour) flour : 5 cm
Flourido :
Estiéu
Sòu : Ca
Autour basso e auto : 100 à 2200 m
Aparado : Noun
Juliet à setèmbre
Liò : Pasquié
- Prado umido
- Bos clar
Estànci : Mountagnard à Subaupen
Couroulougi : Ouroufito-Sud-Éuropenco
Ref. sc. : Gentiana lutea L., 1753